Kijken en zien

Met enige regelmaat ga ik vrij onregelmatig naar een museum. Oude kunst, moderne kunst, schilderijen, fotografie en beelden, eigenlijk van alles en nog wat. Tijdens een vakantie snuiven we graag wat cultuur op, maar in Amsterdam is er natuurlijk ook al veel aanbod. Zo waren we laatst weer eens in het Rembrandthuis. Daar is momenteel, naast de vaste collectie, een mooie tentoonstelling, ‘Rembrandts Naakte Waarheid’, over het tekenen naar naaktmodellen in de Gouden Eeuw. Ik ben al vaker in het Rembrandthuis geweest. Het oude woonhuis van de schilder is leuk om te bezoeken. Je ziet de keuken, slaapkamer, hal en de salon waar Rembrandt van Rijn zijn klanten ontving. De kleine smalle wenteltrap leid je naar boven naar zijn atelier waar zijn schildersezel staat en waar je kan zien hoe hij met pigment zelf de verf maakte. Op deze verdieping is ook zijn rariteitenkabinet. Hij verzamelde allemaal objecten om nader te bestuderen zoals schelpen, beenderen, beelden, glaswerk en servies. Behalve dat het interessant is om te voelen hoe het moet zijn geweest om in die tijd als kunstenaar te leven, hangen er natuurlijk veel schilderijen. Er is bijna geen leeg plekje muur te vinden. Om die schilderijen beter te begrijpen is er een mogelijkheid tot het lenen van een audio-apparaatje. Dat heb ik dus nog nooit gedaan. Daar heb ik dan weer het geduld niet voor, dacht ik, totdat…..

Na het bezoeken van de tentoonstelling en het doorlopen van de ‘verplichte’ route, stonden we alweer onze jas op te halen bij de garderobe toen ons oog viel op een film die werd vertoond het souterrain. Een zeer bevlogen meneer was aan het vertellen over een van de schilderijen van Rembrandt, Lucretia. ‘En zie nu eens die uitdrukking van de ogen. Wat een ongelooflijk verdriet. De tranen wellen op. Zo delicaat weergegeven. Haar hele houding straalt onmacht uit. Haar mond, die prachtige intense expressie die zo treurig is’. Er werd ingezoomd op de details van dit schilderij. Op deze manier werden we als bezoekers die al met de jas aan klaar stonden om weer de werkelijkheid van deze tijd ingezogen te worden, terug gezogen naar de werkelijkheid van toen, de techniek van de schilder, maar ook van dat moment, dat dramatische moment van Lucretia waarin ze wordt afgebeeld met een mes in haar hand en een hemd vol bloed. De verhalenverteller vertelde bevlogen verder over het leven van Lucretia en waarom ze niet verder wilde leven nadat ze ‘met geweld was onteerd’. We bleven gefascineerd luisteren en kijken.

Ja, zo moest je dus kunst beleven, begrijpen, lezen en bekijken. Hoe vaak ben ik niet gedachteloos langs allerlei moois gelopen. Laatst nog, als kletsend door de Hermitage rechtstreeks naar de koffie. Vaag zag ik links en rechts wat schilderijen aan de hoge muren, harnassen en zwaarden blonken in grote vitrines. Heb ik niet te lichtvoetig door Art Rotterdam gelopen, Matisse indertijd wel genoeg aandacht gegeven, de creaties van Max Heymans minutieus bestudeerd en wel genoeg van Miró genoten en begrepen?

Een paar dagen nadat dit allemaal door mijn hoofd was geschoten las ik een artikeltje in de krant dat museumbezoekers maximaal een halve minuut bij een kunstwerk kijken. Als we het bijbehorende tekstje lezen is het iets langer, maar dat komt omdat alleen al de leestijd 15 seconden in beslag neemt…..

Misschien kon ik bij een volgend museumbezoek mij toch iets meer verdiepen en inlezen, al was het maar in een paar kunstwerken per keer, toch maar een keer zo’n audio apparaatje lenen. Ik betrapte mij er al op dat ik deze week de krantenfoto van het verloren gewaande schilderij van Rembrandt met andere ogen bekeek. Het begon er mee dat ik het hele artikel ben gaan lezen over de achtergrond van dit kleine kunstwerk. Ik keek niet alleen, maar probeerde ook echt te zien, te voelen en te ervaren hoe het is om een flauwgevallen jongen weer wakker te krijgen door hem te laten ruiken aan een in ammoniak gedrenkte lap. De eerste stap is dus al genomen.

Een bevestiging dus, niet alleen kijken; alleen waarnemen, maar ook zien; weten wat er wordt waargenomen.

Rembrandts Naakte Waarheid, tot en met 16 mei 2016

Museum Het Rembrandthuis

Jodenbreestraat 4, 1011 NK Amsterdam
www.rembrandthuis.nl